प्राचीन भारतीय सहर द्वारकालाई हिन्दू संस्कृतिमा कृष्णको महान र सुन्दर सहर भनेर चिनिन्छ। हिन्दू ग्रन्थहरूमा भनिएको छ कि जब कृष्णले आध्यात्मिक संसारमा सम्मिलित हुन पृथ्वी छोडे, तब कलियुग सुरु भयो र द्वारका र त्यहाँका बासिन्दाहरू समुद्रमा डुबेका थिए। समुद्रमा डुबेको भन्ने कथाहरूले भारतमा २००४ मा आएको सुनामीको पनि सम्झना दिलाउँछन्।

आधुनिक द्वारका आज हिन्दू धर्मको सात पवित्र सहरहरूमध्ये एक हो। प्रत्येक वर्ष कृष्णको पूजा गर्ने तीर्थयात्रीहरूले द्वारका भ्रमण गर्छन्। यसको डुबेको भागको खोजी १९३० को दशकमा सुरु भयो। र पहिलो पुरातात्विक उत्खनन सन् १९६३ मा भएको थियो। पानीमुनि पुरातत्वविद्को नेतृत्वमा अर्को उत्खननमा धेरै पुरातन कलाकृतिहरू साथै पुरातन द्वारकाका डुबेका अवशेषहरू फेला परेका थिए।

सन् १९८३ र १९९० को बीचमा पुरातत्वविदहरूले नदी किनारमा प्राचीन शहरको पर्खालहरू निर्माण गर्न प्रयोग गरिएका एक सुदृढ जग फेला पारे। निर्माणमा प्रयोग गरिएका ढुङ्गाका ब्लकहरू, खम्बाहरू र सिँचाई प्रणालीहरू प्राप्त भए। अवशेषहरूको समय्क्रमका बारे अझै विवाद छ, अर्थात् ३००० देखि १५०० ईसा पूर्व वा मध्य युगको बारेमा बहस जारी छ।

भर्खरैको पुरातात्विक खोजहरूले भगवान कृष्णको राज्यको पौराणिक राजधानी द्वारकाको अस्तित्व पुष्टि गरेको छ। प्राचीन सभ्यताहरू र समुद्रसँगको उनीहरूको सम्बन्धको बुझाइलाई पुन: प्रस्ट पार्ने लामो समयदेखि मिथकको रूपमा मानिएको द्वारकाको इतिहासलाई प्रकाशमा ल्याइएको छ।

१५०० ईसा पूर्वका कलाकृतिहरूले द्वारकाको किंवदन्ती प्रमाणित
आधुनिक समयको द्वारका तटमा उत्खननले लगभग १५०० ईसा पूर्वको कलाकृतिहरूलाई खोज कर्ताहरुले पत्ता लगाएका छन्। जसमा माटोका भाँडा, मूर्तिकला र संरचना समावेश छन्। यी खोजहरूले इतिहासमा द्वारकाको अस्तित्वको ठोस प्रमाण प्रदान गर्दछ जहाँ शहरको चमत्कारी निर्माण र छालमुनि रहेको भन्ने किंवदन्तीलाई प्रमाणित गरेको छ।

समृद्ध समुद्री शहरको झलक

भारत स्थित द्वारकाको खोजले प्राचीन सभ्यता र समुद्रसँगको सम्बन्धको हाम्रो बुझाइलाई पुष्टि गरेको छ। द्वारकाको डुबेका भग्नावशेषहरूले हजारौं वर्ष पहिले फस्टाएको समृद्ध समुद्री शहरको झलक दिन्छ। यस खोजले पुरातन सभ्यताहरू एकअर्काबाट अलग्गै थिए भन्ने प्रचलित विश्वासलाई पनि चुनौती दिन्छ।

द्वारकाको खोजले लुकेका तथ्यहरूहरूको खोजीलाई पत्ता लगाउने सहयोगी
द्वारकाको जलमग्न विरासतले हामीलाई मानव सभ्यताको गहिराइ अन्वेषण गर्न बाटो खोलेको छ। जुन कुरा कुनै समय काल्पनिक मानिन्थ्यो, त्यो ऐतिहासिक तथ्यमा परिणत भएको छ। यो खोजले हाम्रो साझा विगतका लुकेका तथ्यहरू पत्ता लगाउनको लागि हाम्रो खोजमा थप मार्गदर्शन प्रदान प्रदान गर्दछ।

पुरातत्वविद् र अन्वेषकहरू द्वारकाको जलमग्न रहस्यको बारेमा थप जान्न उत्सुक छन्। भविष्यको उत्खनन र पानीमुनि सर्वेक्षणहरूले शहरको इतिहास, संस्कृति र व्यापार नेटवर्कहरूमा नयाँ प्रकाश पार्ने अपेक्षा गरिएको छ।

द्वारकाको बिर्सिएको सहर हाम्रो साझा विगतको प्रमाणको रूपमा उभरिएको छ। अरब सागरको मुटुमा, एउटा बिर्सिएको/हराएको सहर हाम्रो संसारको अतुलनीय रहस्यहरूको प्रमाणको रूपमा देखापरेको छ।

श्रोत: आइएनएस-स्वतन्त्र समाचार